Lato to czas urlopów i odpoczynku, ale też okres szczególnych wyzwań dla naszego organizmu. Wysokie temperatury mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, szczególnie u osób starszych i przewlekle chorych. O tym, jak bezpiecznie przetrwać upały, rozmawiamy z doktorem Andrią Kotovskyi, lekarzem pierwszego kontaktu, który każdego lata spotyka się z podobnymi przypadkami w swoim gabinecie.
Z jakimi problemami zdrowotnymi najczęściej zgłaszają się pacjenci latem?
Doktor Kotovskyi: Latem dominują przede wszystkim choroby alergiczne – sezon pylenia traw i chwastów to prawdziwe utrapienie dla alergików. Ale równie często widzę pacjentów z objawami przegrzania organizmu. To głównie gorączka, osłabienie, odwodnienie, zawroty głowy. Zdarzają się też częściej infekcje jelitowe, zwykle po zjedzeniu czegoś wątpliwego w gorące dni, gdy bakterie szybciej się rozmnażają.
Czy są grupy pacjentów, które szczególnie cierpią w okresie upałów?
Oczywiście. Na pierwszym miejscu postawiłbym osoby starsze – w upałach zaostrzają się u nich choroby układu krążenia. Wysoka temperatura pogarsza też stan pacjentów z nadciśnieniem, chorobami serca, nerek, a także cukrzycą. Mogą występować także choroby reumatyczne, które są powiązane z upałami. W takich warunkach łatwiejsze są skoki ciśnienia, odwodnienie czy nawet omdlenia.
Przegrzanie organizmu – objawy i pierwsza pomoc
Jakie są najczęstsze objawy przegrzania organizmu i jak szybko należy reagować?
Przegrzanie może objawiać się gorączką, odwodnieniem, zmęczeniem i rozproszeniem uwagi. To są najważniejsze symptomy, które pacjent odczuwa i może w pierwszej kolejności określić jako niepokojące. Reagować trzeba natychmiast – najlepiej intensywnie nawodnić się, unikać bezpośredniego działania promieni słonecznych i schować się w cieniu.
Czym dokładnie jest udar cieplny i jak działa na organizm?
Musimy rozróżnić dwa pojęcia. Udar słoneczny powstaje wskutek bezpośredniego działania słońca na głowę i organizm człowieka – to przegrzanie bezpośrednie. Udar cieplny to zaburzenie związane z zaburzoną termoregulacją organizmu. Tu niekoniecznie musi dojść do bezpośredniego napromieniowania słonecznego. Muszą być spełnione pewne warunki: wysoka temperatura, może być nawet zachmurzone niebo, ale przede wszystkim wysoka wilgotność powietrza. Organizm po prostu nie radzi sobie z oddawaniem normalnego ciepła do atmosfery.
Czy słyszymy o tragicznych przypadkach zostawiania dzieci lub zwierząt w nagrzanych samochodach…
To zagrożenie udarem cieplnym, ale to jest ogólnie bardzo niebezpieczne dla dzieci, dorosłych i wszystkich – także dla psów i kotów. W samochodzie w słońcu temperatura może osiągnąć krytyczne wartości w bardzo krótkim czasie. Nigdy, nawet na chwilę, nie zostawiamy nikogo w zamkniętym aucie.
Upały a choroby przewlekłe
Czy upały mogą pogorszyć stan zdrowia osób z chorobami serca lub układu krążenia?
Oczywiście, że tak. Wpływają różnie na ciśnienie krwi i zwiększają zagrożenie zawałami serca. To bardzo poważne ryzyko, szczególnie dla osób starszych i przewlekle chorych.
Czy osoby cierpiące na nadciśnienie, cukrzycę lub inne przewlekłe schorzenia muszą latem szczególnie uważać?
Zdecydowanie tak. Muszą uważać i pilnować własne zdrowie na co dzień, ale w warunkach wysokich temperatur i wysokiej wilgotności powietrza – jak najbardziej. Organizm pracuje wtedy w ekstremalnych warunkach.
Jakie objawy powinny zaniepokoić osoby z chorobami serca podczas upałów?
Przede wszystkim duszności, zawroty głowy, rozsiane poczucie świadomości, słabość. Jak pacjent odczuwa takie rzeczy, to trzeba niezwłocznie szukać pomocy medycznej.
Leki w upały
Czy upały mogą wpływać na działanie leków stosowanych w chorobach przewlekłych?
Nie sądzę, żeby pogoda aż tak wpływała na same leki. Ale są leki fotouczulające – to znaczy takie, które zawierają składniki mogące mieć efekt fotouczulający. Przy wysokim promieniowaniu słonecznym mogą reagować inaczej i dawać skutki uboczne w formie uczuleń skórnych. Te skutki uboczne wyglądają jak różnego rodzaju wysypki czy podrażnienia.
W okresie upałów czy należy modyfikować dawkowanie leków, na przykład na nadciśnienie lub moczopędnych?
To zależy tylko od wyniku pomiaru ciśnienia. Jeżeli w związku ze zmianą pogody i temperatury zmienia się reakcja organizmu w postaci podwyższenia lub obniżenia ciśnienia, to w takich sytuacjach odpowiednio trzeba reagować z korekcją dawkowania. Ale zawsze w porozumieniu z lekarzem.
Bezpieczne opalanie i ochrona przed słońcem
Czy opalanie się jest bezpieczne? Jakie są granice rozsądku?
Opalanie w ogóle nie wymaga bezpośredniego, prostego napromieniowania pod słońcem. Wystarczy nawet być w cieniu, żeby ultrafioletowe napromieniowanie rozproszone łagodnie oddziaływało na skórę i powodowało miękkie, równomierne opalenie. Wcale nie jest potrzebne leżenie i “smażenie się” pod słońcem jak na patelni.
Jak prawidłowo korzystać z kremów z filtrem i jak często je stosować?
Zasada jest prosta – uważnie czytać ulotki. Każdy środek ma instrukcje i trzeba po prostu być uważnym. Producenci twierdzą, że im większy numer SPF, tym lepsza jest osłona i ochrona. Zalecam zakup takich preparatów w aptece, ponieważ kremy z filtrem z drogerii nie zawsze dotrzymują obietnic co do działania.
Rak skóry – objawy i profilaktyka
Jakie są pierwsze objawy raka skóry, na które warto zwrócić uwagę?
To może być niegojąca się przez długi czas ranka, może być zmiana pigmentacji, może być stwardnienie skóry. Ale wszystko, co mówiąc prosto – wcześniej nie było, a nagle jest i nie ustępuje – to wszystko powinno budzić podejrzenie i uwagę. Warto wtedy skonsultować się z dermatologiem.
Czy liczba zachorowań na czerniaka rośnie latem i jakie są główne czynniki ryzyka?
Słoneczne napromieniowanie jest najważniejszym, najsilniejszym czynnikiem prowadzącym do transformacji nowotworowej. A także różne czynniki mechaniczne i fizyczne, jak urazy skóry.
Co Pan sądzi o solarium? Czy słońce jest bardziej niebezpieczne czy solarium?
Szczerze mówiąc, ja w ogóle nie zbyt ufam tym wszystkim sztucznym sposobom kosmetycznym. Solarium to urządzenie sztuczne, ma swoje ograniczenia, ma swoje schematy podawania napromieniowania. Trzeba przestrzegać rozsądnych zasad, nie przesadzać. Wtedy można uniknąć groźnych powikłań.
Najważniejsze zalecenia na lato
Na zakończenie – jakie są Pana najważniejsze zalecenia dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia latem?
Zasady są proste. Unikać prostego napromieniowania słonecznego, trzymać się w cieniu, ukrywać głowę – najlepiej mieć jakąś czapeczkę. Intensywnie nawadniać się, bo organizm traci wodę, a wraz z wodą traci elektrolity. Dlatego nawadniać się z elektrolitami. I przede wszystkim – słuchać swojego organizmu. Nie lekceważyć żadnych sygnałów ostrzegawczych.
Najczęstsze pytania pacjentów
Czy wiesz, że różnica między udarem słonecznym a cieplnym jest istotna?
Udar słoneczny to skutek bezpośredniego działania słońca na głowę, natomiast udar cieplny może wystąpić nawet bez słońca – wystarczy wysoka temperatura i wilgotność powietrza, które utrudniają organizmowi oddawanie ciepła.
Kiedy warto zgłosić się do lekarza w przypadku problemów związanych z upałami?
Niezwłocznie należy szukać pomocy medycznej przy dusznościach, zawrotach głowy, rozsianym poczuciu świadomości czy słabości. Szczególnie osoby z chorobami serca i układu krążenia nie powinny lekceważyć takich objawów.
Jak modyfikować leczenie przewlekłe w upały?
Wszelkie zmiany dawkowania leków, szczególnie na nadciśnienie czy moczopędnych, należy zawsze konsultować z lekarzem. Samodzielne modyfikacje mogą być niebezpieczne.
Zachęcamy do zapoznania się z pełną wersją artykułu, opublikowaną w kwartalniku “Sage Medica – Magazyn Medyczny”. Magazyn jest dostępny online i stacjonarnie w przychodni – do wyczerpania nakładu.
